|
|
 |
|
 |
|
Трехъязычный словарь - эсперанто, русский, армянский
Категория: Новости |
Новость от: admin |
15-08-2013
ОТ СОСТАВИТЕЛЕЙ
Тел. +374 10 63-53-79, +374 93-89-92-97
Эсперанто – международный язык, который дает возможность представителям различных национальностей свободно общаться между собой. Будучи логичным и точным языком и имея простую и краткую грамматику, эсперанто является прекрасным вспомогательным средством для овладения иностранными языками.
Восстановление независимой Pеспублики Армения в 1991 г. и переход к новым экономическим взаимоотношениям способствовали развитию деловых и культурных связей с другими странами, что, в свою очередь, вызвало острую необходимость в средствах общения и взаимопонимания.
Настоящий трехъязычный словарь предназначается для широкого круга читателей. Он состоит из двух частей и содержит более чем 15000 заглавных слов на армянском и эсперанто языках. Пользоваться словарем имеют возможность также и русскоязычные читатели, для которых приведены русские переводы слов.
В процессе составления словаря были использованы “Новый полный иллюстрированный толковый словарь Эсперанто” под редакцией Г. Варенгьена, эсперанто-русский и русско-эсперантский словари под редакцией Е. Бокарева, толковые, двуязычные переводные словари армянского и русского языков, профессиональные, терминологические, а также словари иностранных языков.
Предлагаемое издание представляет собой первый опыт создания подобного трехъязычного словаря. Мы с благодарностью примем все предложения и замечания по изданию и учтем их в нашей последующей работе.
В работе по созданию словаря принимали участие А. Геворгян, А. Полисян, М. Kазарян, С. Сафарян, Б.Карапетян, которые во многом способствовали выходу в свет словаря.
Мы выражаем глубокую благодарность Давиду и Цовинар Амирянам, Армену и Севаку Айвазянам – внукам досточтимого Гургена Севака и, в особенности, руководству Всемирной Эсперанто Ассоциации, благодаря непосредственной помощи и покровительству которых явилось возможным издание настоящего словаря.
ПРЕДИСЛОВИЕ
Во все времена своего существования человечество ощущало необходимость общего языка. Еще в древние времена некоторые национальные языки служили всеобщим средством общения, поскольку разноязычие часто создавало препятствия для установления связей и сотрудничества между народами. Сегодня подобную функцию выполняют английский, русский и некоторые другие национальные языки, получившие широкое распространение во всем мире. Однако пользующиеся такой славой языки обычно одновременно применялись в качестве орудия для политического и экономического давления. Это и явилось причиной появления более чем 900 проектов искусственного языка, из которых только язык Эсперанто с течением времени доказал свою жизнеспособность и был признан победителем.
Эсперанто создан выдающимся представителем польской интеллигенции, окулистом Людовиком Лазарем Заменгофом (1859-1917). Знание многих языков помогло ему создать доступный и легкий для изучения язык, который дал возможность свободного общения людям, говорящим на разных языках. В 1887 г. в Варшаве вышла в свет его первая книга “Д-р Эсперанто. Международный язык. Предисловие и полный учебник”. Небольшая брошюра в 40 страниц представляла 16 грамматических правил языка и систему словообразования с помощью суффиксов из, приблизительно, 900 корней.
Через четверть века вышеупомянутый язык распространился по всему свету, получив псевдоним своего создателя – Эсперанто, что означает надеющийся. А поскольку цветом надежды считается зеленый, то зеленая звезда стала символом языка эсперанто. Так появился ясный, логичный, легкий для изучения и благозвучный язык, который за прошедшее время обогатился новыми корнями, выражениями, стилистическими приемами, посредством которых можно выразить самые тонкие языковые нюансы, и который в настоящее время служит значительной части человечества, продолжая свое развитие согласно законам развития любого живого национального языка.
Первый словарь эсперанто был издан в 1889 г. в Нюрнберге (Германия), а в 1905 г. в Булони (Франция) состоялся первый конгресс эсперанто, где обсуждались интересующие эсперантистов всевозможные темы, кроме религиозных, политических и социальных вопросов.
В настоящее время во многих странах работают ассоциации эсперантистов, издаются книги по специальной и художественной литературе, журналы и газеты, выпускаются почтовые марки и конверты, компакт-диски, видеофильмы, многими радиостанциями ведутся передачи на эсперанто. В Роттердаме (Голландия) ведет свою деятельность основанная в 1908 г. Всемирная Эсперанто-Ассоциация (ВЭА) (www.uea.org), которая находится в консультативных взаимоотношениях с Советом Европы, ООН, ЮНЕСКО и другими международными организациями.
ВЭА объединяет эсперантские организации и координирует их деятельность. Она организует ежегодные международные встречи, во время которых участники из разных стран имеют возможность обсудить фундаментальные межъязыковые вопросы, представить свою национальную культуру, встретиться с людьми, имеющими общие интересы, и просто насладиться уникальной атмосферой дружбы и взаимопонимания.
Эсперанто-движение в Армении взяло свое начало в 20-х годах XX века благодаря выдающемуся лингвисту, заслуженному деятелю науки АрмССР и ГрузССР, академику АН Армении и Академии Эсперанто, профессору Гургену Севаку, кому мы с глубокой благодарностью посвящаем настоящий словарь.
За последние 40 лет армянские эсперантисты принимали участие в международных конгрессах, конференциях и встречах в различных странах мира, представляя Армению посредством лекций, экспозиций и концертных программ. Международные встречи проходили и в нашей республике, во время которых гости имели возможность познакомиться с историей, многовековой культурой и современной жизнью страны. Большую поддержку деятельности армянских эсперантистов оказывало Армянское общество дружбы и культурных связей с зарубежными странами.
Esperanto estas internacia lingvo, kiu donas eblecon de libera komunikado al la reprezentantoj de diversaj nacioj. Kiel tre logika kaj preciza lingvo havanta simplan kaj koncizan gramatikon, Esperanto estas efika helpilo por posedi fremdajn lingvojn.
Restarigo de la sendependa Respubliko de Armenio en 1991 j. kaj transiro al la novaj ekonomiaj interrilatoj spronis evoluon de aferaj kaj kulturaj ligoj kun aliaj landoj, kio en sia vico sekvigis urĝan bezonon por rimedoj de komunikado kaj interkompreno.
La prezentata trilingva vortaro estas destinita al vastaj rondoj de legantoj. Ĝi konsistas el du partoj kaj enhavas pli ol 15000 kapvortojn en la armena kaj Esperanto lingvoj. Eblecon uzi la vortaron ricevas ankaǔ ruslingvaj legantoj, por kiuj estas prezentita la ruslingva traduko de la vortoj.
Dum la kompilado de la vortaro estis uzataj “La Nova Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto” sub redakcio de G.Waringhien, Esperanta-rusa kaj rusa-Esperanta vortaroj sub redakcio de E.Bokarjov, armena kaj rusa eksplikaj kaj ankaŭ dulingvaj tradukaj vortaroj, profesiaj, terminologiaj kaj pluraj esperantaj kaj fremdlingvaj vortaroj.
Tiu ĉi eldono estas la unua provo kompili similan trilingvan vortaron. Ni kun ĝojo akceptos proponojn kaj rimarkojn fare de legantoj kaj konsideros ilin en niaj estontaj laboroj.
Ni alte taksas partoprenon en la laboroj de H.Gevorgjan, H.Polisjan, M.Ghazarjan, S.Safarjan, B.Karapetjan, kies helpo multe kontribuis al aperigo de la vortaro.
Ni esprimas nian profundan dankon al David kaj Covinar Amirjan, Armen kaj Sevak Ajvazjan, la nepoj de respektinda Gurgen Sevak, kaj speciale al la estraro de Universala Esperanto-Asocio, kies rekta subteno kaj patronado ebligis eldonon de la vortaro.
En ĉiuj tempoj la homaro sentis bezonon de komuna lingvo. Ankoraŭ dum antikveco iuj naciaj lingvoj servis kiel komuna interkomprenilo, ĉar multlingveco ofte baris la starigon de internaciaj ligoj kaj kunlaboro. Hodiaŭ la similan funkcion plenumas la angla, rusa kaj kelkaj aliaj naciaj lingvoj, multe disvastigitaj tra la mondo. Sed la lingvoj ĝuantaj famon de internacia lingvo kutime estis samtempe uzataj kiel ilo por politika kaj ekonomia subpremo, kio kaŭzis kreadon de multnombraj (pli ol 900) projektoj de artefarita lingvo, el kiuj nur Esperanto pruvis sian vivkapablecon kaj estas rekonita kiel la venkanto.
Esperanto estis kreita de la elstara reprezentanto de la pola intelektularo, okulisto Ludoviko Lazaro Zamenhof (1859-1917). Scio de multaj lingvoj helpis lin krei facile lerneblan lingvon, kiu devis doni eblecon de libera komunikado al diverslingvaj homoj. En 1887 en Varsovio aperis lia unua libro “D-ro Esperanto. Lingvo Internacia. Antaŭparolo kaj plena lernolibro”. La 40-paĝa broŝuro prezentis 16 gramatikajn regulojn kaj la afiksan sistemon de vortfarado el proksimume 900 vortradikoj.
Post la kvarono de jarcento la menciita lingvo disvastiĝis tra la tuta mondo portante la kaŝnomon de sia kreinto – «Esperanto», kiu signifas la homon havanta esperon. Ĉar oni konsideras la verdan koloron kiel koloro de la espero, la verda stelo iĝis simbolo de Esperanto. Tiel naskiĝis klara, logika, facila por lernado kaj bonsona lingvo, kiu dum la pasinta tempo pliriĉiĝis je novaj radikoj, esprimoj kaj stilistikaj rimedoj, pere de kiuj eblas esprimi la plej subtilajn lingvonuancojn, kaj kiu nuntempe servas al la konsiderinda parto de la homaro, daŭre evoluante laŭ la reguloj de evoluo de ĉiu viva nacia lingvo.
La unua Esperanta vortaro aperis en 1889 j. en Nurenbergo (Germanio), kaj en 1905 j. en Boulogne-sur-Mer (Francio) okazis la unua Kongreso de Esperanto, kie estis pridiskutitaj ĉiaj temoj enhavantaj intereson por la tutmonda Esperantistaro, escepte de religiaj, politikaj kaj sociaj demandoj.
Nuntempe en multaj landoj funkcias asocioj de esperantistoj kaj aliaj esperantistaj organizaĵoj, aperadas faka literaturo kaj beletro, estas eldonataj revuoj, ĵurnaloj, poŝtmarkoj, kompaktaj diskoj, videofilmoj, multaj radiostacioj faras elsendojn en Esperanto. En Roterdamo (Nederlando) troviĝas Universala Esperanto-Asocio (UEA), kiu estis fondita en 1908. UEA (www.uea.org) havas konsultiĝajn rilatojn kun Eŭropa Konsilio, UN, UNESCO kaj aliaj internaciaj organizaĵoj.
UEA unuigas kaj kunordigas la agadon de diverslandaj esperantistaj organizaĵoj. Ĝi organizas ĉiujarajn internaciajn renkontiĝojn, kiuj ebligas la partoprenantojn el diversaj landoj pridiskuti fundamentajn interlingvajn demandojn, prezenti sian nacian kulturon, renkonti homojn kun similaj interesoj kaj simple ĝui la plezuron de amika atmosfero.
Esperanto-movado en Armenio komenciĝis en la 20-aj jaroj de la XX jarcento dank’al la elstara lingvisto, honora aganto de sciencoj en Armenia kaj Kartvelia SSR, akademiano de la Akademio de Sciencoj de Armenio kaj Akademio de Esperanto, profesoro Gurgen Sevak, al kies memoro ni kun la profunda danko dediĉas la vortaron.
Dum la lastaj 40 jaroj armenaj esperantistoj partoprenis en multaj internaciaj kongresoj, scienc-teknikaj konferencoj kaj renkontiĝoj organizitaj en diversaj landoj de la mondo, prezentante Armenion pere de prelegoj, ekspozicioj kaj koncertaj programoj. Internaciaj renkontiĝoj kaj aliaj esperantaj aranĝoj multfoje okazis ankaŭ en nia respubliko, dum kiuj la gastoj havis eblecon konatiĝi kun la historio, antikva kulturo kaj nuntempa vivo de la lando. Armenaj esperantistoj ricevadis grandan subtenon flanke de Armena asocio de amikeco kaj kulturaj rilatoj kun eksterlando (AOKS) por disvolvi sian agadon.
ԿԱԶՄՈՂՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ
Էսպերանտոն միջազգային լեզու է, որը տարբեր ազգերի ներկայացուցիչներին ազատ հաղորդակցվելու հնարավորություն է տալիս: Լինելով տրամաբանական ու ճշգրիտ լեզու և ունենալով պարզ ու հակիրճ քերականություն` էսպերանտոն օտար լեզուների տիրապետման հիանալի օժանդակ միջոց է:
Հայաստանի անկախ հանրապետության վերականգնումը 1991թ. և անցումը նոր տնտեսական հարաբերությունների խթանեցին այլ երկրների հետ գործնական և մշակութային կապերի զարգացումը, ինչն իր հերթին առաջ բերեց հաղորդակցության և փոխըմբռնման միջոցների խիստ պահանջ:
Սույն եռալեզու բառարանը նախատեսվում է ընթերցողների լայն շրջանների համար: Այն բաղկացած է երկու մասից և պարունակում է ավելի քան 15000 գլխաբառ` հայերենով և էսպերանտո լեզվով: Բառարանից օգտվելու հնարավորություն ունեն նաև ռուսալեզու ընթերցողները, որոնց համար տրված է բառերի ռուսերեն թարգմանությունը:
Բառարանը կազմելու ընթացքում օգտագործվել են ՙԷսպերանտո լեզվի լիակատար պատկերազարդ բացատրական բառարանը՚` Գ.Վարենգյենի խմբագրությամբ, էսպերանտո-ռուսերեն և ռուս-էսպերանտո բառարանները` Ե. Բոկարյովի խմբագրությամբ, հայերենի և ռուսերենի բացատրական, մասնագիտական, տերմինաբանական, ինչպես նաև երկլեզու թարգմանական բառարաններ, էսպերանտո և օտար լեզուների այլ բառարաններ:
Այս հրատարակությունը նմանատիպ եռալեզու բառարանի ստեղծման առաջին փորձն է, ուստի մենք սիրով կընդունենք ընթերցողի կողմից արված առաջարկություններն ու դիտողությունները և հաշվի կառնենք դրանք մեր հետագա աշխատանքներում:
Բառարանի ստեղծմանը մասնակցել են Հ. Գևորգյանը, Հ.Պոլիսյանը, Մ. Ղազարյանը, Ս. Սաֆարյանը, Բ. Կարապետյանը, որոնց աջակցությունը մեծապես նպաստել է բառարանի լույս ընծայմանը:
Մենք մեր խորին երախտագիտությունն ենք հայտնում հարգարժան Գուրգեն Սևակի թոռներ Դավիթ և Ծովինար Ամիրյաններին, Արմեն և Սևակ Այվազյաններին և հատկապես Էսպերանտո համաշխարհային միության ղեկավարությանը, որոնց անմիջական օժանդակությամբ ու հովանավորությամբ հնարավոր դարձավ իրականացնել բառարանի հրատարակությունը:
ՆԱԽԱԲԱՆ
Մարդկությունը ընդհանուր լեզվի կարիք ունեցել է բոլոր ժամանակներում: Դեռևս հին դարերում որոշ ազգային լեզուներ ընդհանուր լեզվի դեր են կատարել, քանի որ բազմալեզվությունը հաճախ խոչընդոտել է միջազգային կապերին ու համագործակցությանը: Այսօր այդպիսի դեր են կատարում աշխարհում մեծ տարածում ստացած անգլերենը, ռուսերենը և մի քանի այլ ազգային լեզուներ: Սակայն միջազգային լեզվի համբավ վայելող լեզուները սովորաբար միաժամանակ օգտագործվել են որպես քաղաքական ու տնտեսական ճնշման միջոց, ինչը պատճառ է դարձել արհեստական լեզվի բազմաթիվ (ավելի քան 900) նախագծերի ստեղծմանը: Այդպիսի լեզուներից միայն էսպերանտոն է, որ երկար տարիների ընթացքում ապացուցել է իր կենսունակությունը և մրցակիցների մեջ հաղթող ճանաչվել:
Էսպերանտոն ստեղծվել է լեհ մտավորականության անվանի ներկայացուցիչ, ակնաբույժ Լյուդովիկ Լազար Զամենհոֆի (1859-1917 թթ.) կողմից: Բազմաթիվ լեզուների իմացությունը օգնեց նրան ստեղծել մի լեզու, որը մատչելի էր բոլորին և հեշտ էր յուրացվում` ազատ հաղորդակցության հնարավորություն տալով տարբեր լեզուներով խոսող մարդկանց: 1887 թ. Վարշավայում լույս տեսավ նրա առաջին գիրքը` ՙԴ-ր Էսպերանտո: Միջազգային լեզու: Առաջաբան և լիակատար դասագիրք՚ անվանումով: 40-էջանոց գրքույկում ներկայացված էին լեզվի քերականական 16 կանոնները և մոտ 900 բառարմատից ածանցների միջոցով բառակազմության համակարգը:
Քառորդ դար անց այդ լեզուն տարածվեց աշխարհով մեկ` կրելով իր ստեղծողի ՙԷսպերանտո՚ կեղծանունը, որը թարգմանաբար նշանակում է հուսացող: Եվ քանի որ հույսը ընդունված է հատկանշել կանաչ գույնով, ուստի կանաչ աստղը դարձավ էսպերանտո լեզվի խորհրդանիշը: Այսպես ծնվեց պարզ, տրամաբանական, սովորելու համար դյուրին ու բարեհնչյուն մի լեզու, որը ժամանակի ընթացքում հարստացավ նոր արմատներով, դարձվածքներով ու ոճական հնարներով, որոնց միջոցով կարելի է արտահայտել լեզվական ամենանուրբ երանգները, և որն այսօր ծառայում է մարդկության մի զգալի հատվածի` շարունակելով զարգանալ ցանկացած կենդանի ազգային լեզվի զարգացման կանոնների համաձայն:
Էսպերանտոյի առաջին բառարանը լույս տեսավ 1889 թ. Նյուրնբերգում (Գերմանիա), իսկ 1905 թ. Բուլոնում (Ֆրանսիա) կայացավ էսպերանտիստների առաջին համաժողովը, որում քննարկվեցին աշխարհի էսպերանտիստներին հետաքրքրող ամեն տեսակի հարցեր` բացառությամբ կրոնական, քաղաքական և սոցիալական հարցերի:
Այժմ շատ երկրներում, ինչպես նաև Հայաստանում, գործում են էսպերանտիստների միություններ և այլ էսպերանտական կազմակերպություններ, լույս են տեսնում մասնագիտական ու գեղարվեստական գրքեր, ամսագրեր, թերթեր, թողարկվում են նամականիշներ, խտասկավառակներ, տեսաֆիլմեր, բազմաթիվ ռադիոկայաններ էսպերանտո լեզվով եթեր են արձակում հաղորդումներ: Հոլանդիայի Ռոտերդամ քաղաքում է գտնվում Էսպերանտոյի համաշխարհային միությունը (ԷՀՄ), որը հիմնադրվել է 1908 թ.: ԷՀՄ-ն (www.uea.org) խորհրդակցական կապերի մեջ է Եվրախորհրդի, ՄԱԿ-ի, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի և այլ միջազգային կազմակերպությունների հետ:
ԷՀՄ-ն համախմբում և համակարգում է տարբեր երկրների էսպերանտական կազմակերպությունների գործունեությունը: Այն կազմակերպում է ամենամյա միջազգային համաժողովներ, որոնք հնարավորություն են տալիս տարբեր երկրներից եկած մասնակիցներին քննարկելու միջլեզվական հիմնահարցեր, ներկայացնելու իրենց ազգային մշակույթը, հանդիպելու նույն հետաքրքրությունների տեր մարդկանց և պարզապես վայելելու բարեկամական մթնոլորտի հաճույքը:
Հայաստանում էսպերանտական շարժումը սկզբնավորվեց XX դարի 20-ական թվականներին` շնորհիվ ականավոր լեզվաբան, ՀՍՍՀ և ՎՍՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, ՀՍՍՀ գիտությունների ակադեմիայի, ինչպես նաև Էսպերանտոյի ակադեմիայի ակադեմիկոս, պրոֆեսոր Գուրգեն Սևակի, որի հիշատակին խոր երախտագիտությամբ նվիրվում է այս բառարանը:
Վերջին 40 տարիների ընթացքում հայ էսպերանտիստները մասնակցել են աշխարհի տարբեր երկրներում կազմակերպվող էսպերանտական միջազգային համաժողովների, գիտա-տեխնիկական խորհրդակցությունների և հանդիպումների` ներկայացնելով Հայաստանը զեկուցումների, ցուցահանդեսների ու համերգային ծրագրերի միջոցով: Միջազգային հանդիպումներ և այլ էսպերանտական միջոցառումներ են կազմակերպվել նաև մեր հանրապետությունում, որոնց ընթացքում հյուրերը հնարավորություն են ունեցել ծանոթանալու Հայաստանի պատմությանը, հնադարյան մշակույթին և այսօրվա կյանքին: Հայ էսպերանտիստների գործունեությանը մեծ օժանդակություն է ցուցաբերել Արտասահմանյան երկրների հետ բարեկամության և մշակութային կապերի հայկական ընկերությունը:
|
|
 |
|
 |
|
|
|
|
|
Проекты АТА
|
|
 |
|
 |
|
Центр Здоровья и Долголетия
Путеводитель по Армении
Негорючая электропроводка.
Эластичные чулки из быстро высыхающей гели с лечебными свойствами.
Создание на основе природных компонентов эффективного антикаогулянта, дешевого и без побочных явлений.
Инновационные проекты в области возобнавляемой энергетике.
Сигареты с лечебными свойствами.
|
|
|
|
|
|
